Methode en onderbouwing Slaapoefentherapie

Slaapoefentherapie – Zinnige Zuinige Zorg

Opent de weg naar een heilzame slaap

Slaapoefentherapeuten zijn in basis altijd HBO- of mastergeschoolde oefentherapeuten Cesar/Mensendieck en hebben allen een 150-urige, uniforme en geaccrediteerde basisslaapscholing gevolgd. Hierdoor zijn Slaapoefentherapeuten bekwaam om cognitief gedragsmatige therapie voor insomnie (CGT-i) te geven met de nadruk op gedragsmatige interventies, lichaamsbewustzijn en zelfregulatievaardigheden. Voor een meer “technisch en wetenschappelijker” uitleg: Lees dan onze recente evidence.

Methode:

De oefentherapeut benadert slaapproblemen en de lichamelijke en mentale gevolgen ervan vanuit een brede, holistische 24-uurs visie. Hij/zij kijkt vanuit het bio-psycho-sociaal model. De invloeden van de dag lopen door in de nacht en daarbij zullen de gevolgen van de slechte nachtrust doorlopen in de dag die erop volgt. Slaap beïnvloedt je denken, je gevoel en je gedrag en andersom beïnvloeden je denken, gevoel en je gedrag je slaap.

Twee prachtige artikelen die exact beschrijven hoe wij werken:

http://www.volkskrant.nl/wetenschap/slecht-slapen-maakt-niet-alleen-ziek-maar-ook-dik~a3800170/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2128619/

Highlight uit dit onderste artikel is: “The therapeutic approach in insomnia should be multidimensional reducing the overall emotional and physiologic hyperarousal and its underlying factors present throughout the 24-h sleep/wake period.”

• De oefentherapeut biedt CGT-i, slaaphygiëne adviezen, psycho-educatie, slaaprestrictie, stimuluscontrole & relaxatie: 
  
  Cognitief gedragsmatige therapie, De term slaaphygiëne advies staat voor inzichten verkrijgen die een gezond slaapgedrag bevorderen. Het is helpend gedrag, gezonde voedingskeuzes en een gezonde leefstijl die een gezonde slaap niet in de weg zullen staan.
  Cognitieve therapie (CT-r) is gedachtetherapie die de patiënt helpt zijn automatische gedachten objectief te beoordelen en de belemmerende componenten te verzachten. (vlg. Judith Beck herziene versie 2022) Psycho-educatie is een belangrijk onderdeel van de slaaptherapie en draagt bij aan eerlijke verwachtingen en passende gedragingen ten opzichte van de slaap.
  Een gezonde copingstijl leert slaappatiënten adequater omgaan met de gevolgen (lichamelijk en mentaal) van slaapprobleem waardoor stress, angst, machteloosheid, frustratie of ook pijn verminderen en zij uit de vicieuze cirkel komen van slecht slapen. ( bio-psycho-sociaal model, 3P model Spielman, A-I-E Pathway)
  Slaaprestrictie is eigenlijk slaapdrukoptimalisatie (bedtijdrestrictie of compressie). Het kan ook gecombineerd worden met lichttherapie en bewegingsactivatie.
  Arousal / alertheidsniveau bewustmaken en optimaliseren.
  Stimuluscontrole waardoor het bed weer puur geassocieerd wordt met slapen, seks of ziek-zijn en niet met zaken als gamen, TV-kijken, studeren of andere zaken die overdag thuishoren. Relaxatie door middel van hoge kwaliteit oefenstof die op maat wordt aangeboden voor het persoonlijke verstoorde slaappatroon. (o.a. progressieve relaxatie, autogene training, visualisatie-oefeningen, ademhalingsoefeningen, focusoefeningen zoals mini-moves, geleide fantasie en concentratieoefeningen)

• Hoe ziet de slaapbehandeling eruit?
  Slaapoefentherapie is op dezelfde wijze opgebouwd als een reguliere zitting oefentherapie. Het is “coaching on the job”. We nemen mensen aan het handje mee in de gewenste richting van gezond slapen en vragen daarbij een ruime mate van zelfwerkzaamheid en inzet van de patiënt zelf.
• Intake
  De patiënt krijgt de eerste keer een intake waarbij de omvang van de klachten en de invloed hiervan op het algemeen dagelijks functioneren helder worden. De patiënt krijgt vaak al direct inzicht waar de schoen (precies) wringt. (zelfinzicht en aanzet tot zelfwerkzaamheid)
  Hij/zij zal 1 of meerdere vragenlijsten moeten invullen om meetbaar en toetsbaar te maken wat de begin situatie is en wat de vorderingen in de loop van de behandelingen zijn. Verplichte vragenlijsten zijn de Slaap-Waak kalender en de Insomnia Severity Ihttps://www.researchgate.net/publication/225729516_Zin_en_onzi_an_slaaphygieneadviezenndex (ISI). Veelgebruikte andere vragenlijsten zijn de HSDQ bij verdenking van slaapstoornissen, PSQI om de kwaliteit van de slaap in te schatten.
• Doel en plan van aanpak
  Aan het eind van het eerste consult maakt de patiënt samen met de oefentherapeut een behandeldoel en een plan van aanpak waarmee zij beiden verwachten de slaap te verbeteren, de lichamelijke en/of mentale problemen overdag te verminderen en/of verhelpen, waardoor de kwaliteit van leven en participatie verbeteren.
• Behandelingen
  De behandelingen die hierna volgen geven vorm en inhoud aan dit plan. (zie verder bij “methodisch handelen”)
  Het gemiddeld aantal behandelingen wat de Slaapoefentherapeut geeft ligt op 6-9 behandelingen van 30 minuten. Hiermee bieden wij hoge kwaliteit van zorg voor minimale kosten. Oftewel: Zinnige Zuinige Zorg!

Artikel die onze aanpak ondersteunt:

Zin-en-onzin-van-slaaphygieneadviezen (door I. Verbeek – verbonden aan de Kempenhaeghe)

Opleidingseisen en merknaamgebruik
Alle Slaapoefentherapeuten hebben de erkende paramedische HBO (of master) opleiding Oefentherapie C/M gevolgd en zijn kwaliteitsgeregistreerd. Daarnaast hebben zijn een specifieke HBO+ geaccrediteerde slaapspecifieke bijscholing gevolgd (150 studiebelastingsuren) en zijn zij aangesloten bij het Landelijk Netwerk Slaapoefentherapie.

Slaapoefentherapie is een beschermde merknaam die enkel door leden van het netwerk mag worden gebruikt. Leden hebben een jaarlijkse licentie die zij behouden door lid te blijven van het netwerk en de verplichte nascholingsdagen te volgen.
Samen met onze beroepsvereniging de VvOCM hebben wij dit Netwerk van Slaapoefentherapeuten in 2014 vormgegeven. Het aantal aangesloten oefentherapeuten varieert door nieuwkomers en pensioengerechtigden en is in de afgelopen jaren gegroeid tot een groot landelijk netwerk (tussen de 700-900 praktijken) met goede dekking over het hele land en vergoeding voor de zorgverzekeraars.

Doel van de behandeling van slaapproblemen door oefentherapeuten is:
De klachten overdag én in de nacht als gevolg van de slapeloosheid verzachten of verhelpen.

Veelvoorkomende klachten zijn: vermoeidheid, niet verkwikt opstaan, slecht functioneren overdag door concentratie- en geheugenproblemen, fouten maken op het werk, ongewenst in slaap vallen, mentale en emotionele kwetsbaarheid, grote zorgen maken over de slapeloosheid, verergering van chronische pijn, overgewicht, inactiviteit, participatie problemen.

Slaap hangt samen met ieders levensloop en andere aanwezige klachten!
De Slaapoefentherapeut heeft zich verdiept in de werkingsmechanismen biomedisch, psychologisch, hormonaal, neurologisch, gedragsmatig en gevoelsmatig bij slapeloosheid, en de vele vicieuze cirkels die kunnen optreden bij slaapproblemen. Recente inzichten mbt chronische pijn zeggen: ” Pak zowel de slaapproblemen aan en ook de chronische pijn”. Ditzelfde geldt voor depressieve klachten. Een twee-sporen-beleid blijkt essentieel voor het succesvol behandelen van deze klachten en het voorkomen van terugval.

Slaapmedicatie. Wat slaapmedicatie gebruik betreft is het doel van de Slaapoefentherapeutische behandeling om slaapvaardigheden in de plaats te zetten van de slaapmedicatie. Mensen het vertrouwen teruggeven in hun natuurlijke slaapvermogen is zeer dankbaar werk. Uiteindelijk slaapt men beter op "Skills" dan op "Pills". Hier geldt: de gedragsmatige aanpak gaat voor de medicamenteuze! Dit is helder omschreven in de herziene NHG-Standaard van juli 2024.

Onderbouwing:

Evidence based (Practice):

• Slaapoefentherapeuten hebben in 2018 en 2019 onderzoek gedaan (pre-experimental pretest-posttest design) naar de effectiviteit van de CGT-i gegeven door oefentherapeuten Cesar en Mensendieck. Onze methode blijkt significante verbetering te brengen in de slapeloosheid van de patiënten. Sinds juli 2019 is de SOT bewezen effectief. Slaapoefentherapeuten hebben gericht leren denken en werken vanuit de slaapfysiologie en slaappsychologie, stressregulatie (HPA-as) 24-uurs benadering, bio-psycho-sociaal model de meest evidente, gangbare onderliggende slaapmodellen. Achter de onderstaande link meer informatie over stress en slaap.
  
  (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2128619/)
  
  
• Zij hebben hun oefentherapeutisch werken en handelen uitgebreid met gedegen neurobiologische cognitief gedragsmatige kennis van de slaap en hebben kennis genomen van Recente Evidence d.m.v. recente wetenschappelijke artikelen, hiermee garanderen zij Evidence Based Practice en kunnen zij helder klinisch redeneren. Elke 4 jaar volgen Slaapoefentherapeuten verplichte bijscholingsdagen.
• Zij hebben bewezen effectieve oefenstof en daarbij maatwerk zelfregulatie bevorderende oefeningen voor het behandelen van slaapproblemen (met ondersteunend PDF's, video/geluidsmateriaal downloads als MP-3). Ook heeft de Slaapoefentherapeut een handboek ter ondersteuning van de therapie genaamd “Slaaplessen”. De patiënt kan dit gebruiken en nalezen als opfrissing en terugval preventie. Het is makkelijk en soepel geschreven waardoor het voor de leek prima te begrijpen is. Eventueel kunnen leerzame video’s / e-learning ingezet worden wanneer mensen niet aanvullend verzekerd zijn voor de oefentherapie.
• Zij hebben kennis van en beschikking over extra oefenmaterialen, kussens, matras, zwaarte en warmte materialen en materialen die het zichzelf "voelen" bevorderen zoals een warm water kruik en coldpack, verlichting die te dimmen is, een warme deken en andere oefenmaterialen. Zij verwijzen naar deskundigen wanneer er behoefte is aan goede matrasadviezen.
• Zij hebben toegang tot een unieke kennisbibliotheek voor Slaapoefentherapeuten met daarin een continue toestroom van de meest recente wetenschap, actualiteiten, nieuwe ondersteunende materialen, informatieve webinars en richtlijnen voor de behandeling.
• Zij hebben toegang tot een besloten casuïstiekforum waarin ze continu onderling casussen voorleggen, elkaar vragen kunnen stellen en actuele ontwikkelingen met elkaar delen. Er is dus  volcontinu intervisie/coaching/casuïstiekbespreking. Welk ander slaapnetwerk heeft zo'n grote landelijke verbondenheid?
• Zij hebben een uniforme achtergrond, eenduidige slaapscholing, allen dezelfde werkwijze en zij zetten valide wetenschappelijke slaapvragenlijsten in.

Methodisch Paramedisch Handelen (beroepsspecifiek, vakinhoudelijk handelen)
De oefentherapeut Cesar en Mensendieck kijkt bij patiënten met insomnia gericht naar de belangrijkste oorzaken/stressoren en gevolgen, kan vicieuze cirkels opsporen tussen dagelijkse (pijn)ongemakken en de slaap en hierop gericht oorzakelijk en holistisch behandelen.

• anamnese volgens de 24-uurs cirkel en de slaap-waakkalender, slaapvragenlijsten.
• oorzaken/stressoren detecteren met onder andere gebruik van de SUD weging, vastleggen in klinische redenatie, zwaarte/belang/prioriteiten inschatten.
• oog hebben voor de psychische en sociaal economische en maatschappelijke gevolgen, biologische oorzaken en ook gevaren (verkeer, fouten maken, vallen) van slaapproblemen.
• vicieuze cirkels kunnen blootleggen. negatieve coping stijlen inzichtelijk maken, negatieve cognities filteren en vastleggen middels klinische redenatie.
• bewegingsadviezen, bewegingsactivatie, slaaphoudingen, slaaphygiëne adviezen, verbeteren leefstijl, voeding, cognitieve gedragstherapie toepassen en gezonde copingstijl aanleren.
• een oorzakelijke behandeling maken in behandeldoel/plan/programma, waardoor de kern van het probleem wordt verhelderd en aangepakt.
• Therapeutisch lichaamswerk, toepasselijke (ontspannings-) oefenstof kiezen en door middel van maatwerk af te stemmen op de individuele patiënt. Te denken valt aan: autogene training, methode Jacobsen, visualisatie, grounding, concentratie-oefeningen, haptische oefeningen, mindfulness based interventies, ademhalingsmethodieken, mini-moves, geleide fantasie etc.
• Om de strijdbijl met de slapeloosheid te begraven zetten Slaapoefentherapeuten de Acceptance and Commitment therapie in (ACT). Hiermee werken zij aan een grotere psychologische felxibiliteit van de patiënt en ontwikkelen mensen een gezondere verstandhouding met hun slapeloze nachten.

Communicatie.

• de Slaapoefentherapeut beschikt over adequate communicatievaardigheden en vraagstellingstechnieken om de juiste afstemming te vinden (rapport) met de patiënten (o.a. CGT, ACT, Mindfulness, PST, socratische vraagmethode, motivational interviewing).
• de Slaapoefentherapeut beschikt over heldere beroepsinhoudelijke communicatie (klinisch redeneren) voor de juiste afstemming tussen de Slaapoefentherapeut, de patiënt en de verwijzer.
• de Slaapoefentherapeut verzorgt een duidelijke en inzichtelijke rapportage naar de verwijzer.
• de Slaapoefentherapeut benut “open minded” communicatie waarmee zij voorkomt aannames te doen, te oordelen, in te vullen of zinnen af te maken. Er beweging in brengen, denken in mogelijkheden, oplossingsgericht denken bevorderen, kansen vergroten, positief geformuleerde doelen, motivational interviewing en socratische vraagmethode zijn voorbeelden van de gewenste communicatie.
• de Slaapoefentherapeut kan in begrijpelijke taal verwoorden hoe o.a. kwetsbaarheidsfactoren, in standhoudende factoren, negatieve cognities, copingstijl en het bio-psycho-sociaal model invloed uitoefenen op dagelijkse klachten in relatie tot slaapproblemen en visa versa.

Ik verwacht met het bovenstaande document een duidelijk beeld te scheppen van de methode en onderbouwing van de Slaapoefentherapie. Ik vertrouw erop dat u, na het lezen van alle details met vertrouwen gebruik zal maken van deze krachtige eerstelijns behandelmethode bij slapeloosheid. Denk zeker aan de Slaapoefentherapie bij comorbiditeiten zoals pijn, stress, overbelasting / surmenage, zwangerschap, overgangsklachten, arthrose, COPD.... etc. Samen met onze samenwerkingspartners waaronder psychologen, POH-GGZ en specialisten zijn wij een sterk team.

Voor een meer “technisch en wetenschappelijker” onderbouwing: Lees dan onze recente evidence.

Lees ook onze disclaimer.